Znamiona pod „lupą”

 O tym, że warto zadbać o profilaktykę raka skóry alarmują dermatolodzy. Przebarwienia, plamki, znamiona potocznie nazywane pieprzykami mamy wszyscy, ale nie wszyscy je kontrolujemy, pokazujemy lekarzowi specjaliście, a w razie niepokojących cech usuwamy. Warto o to jednak zadbać.

Większość z takich znamion nie jest groźna, jednak z niektórych może rozwinąć się czerniak.

Na co należy zwrócić uwagę, co powinno nas zaniepokoić w przypadku „dziwnych” pieprzyków? Kiedy iść do lekarza?

Wszystkie osoby posiadające jakiekolwiek zmiany barwnikowe na skórze powinny okresowo poddać się kontroli. Najprostszą metodą oceny zmian, możliwą do wykonania w domu jest badanie w oparciu o system ABCD(E). Jest to metoda bardzo orientacyjna, ale pozwala na wstępną samoocenę. W tym systemie odpowiednio litery oznaczają:

A asymetria - czerniak jest asymetryczny względem każdej osi, w odróżnieniu od łagodnych zmian, które zwykle są okrągłe lub owalne, a także prezentuje obraz nieregularny, złożony z wyniosłości określanych mianem wysp.

B brzegi - nierówne i postrzępione

C kolor - różnorodny (od jasnobrązowego do czarnego lub stalowego), z nierównomiernym rozkładem barwnika

D średnica większa niż 5 mm

E elewacja, czyli uwypuklenie powierzchni, zmiany ponad poziom otaczającego naskórka lub ewolucja - postępujące w czasie zmiany w znamieniu.

W gabinecie lekarskim dermatolog przeprowadza wywiad dotyczący obecności znamion na skórze i badanie dermatoskopowe. Jest to metoda niebolesna, nieinwazyjna, szybka i bezpieczna. Polega na oglądaniu zmian na skórze za pomocą dermoskopu ręcznego w dziesięciokrotnym powiększeniu. W Pabian-Med w ramach programu „Focus na skórę” mamy do dyspozycji dermatoskopy ręczne do bieżącej diagnostyki oraz cyfrowe do archiwizacji zdjęć.

Po wykonaniu dermatoskopii zwykle lekarz zaleca usunięcie wybranych zmian i dalszą kontrolę pozostałych lub po prostu samą kontrolę. Ja zwykle zalecam kontrolę raz, dwa razy w roku.

Jakie są niestandardowe, mało charakterystyczne zmiany, które też warto pokazać specjaliście?

Poza skórą nowotwór może pojawić się w obrębie gałki ocznej, błon śluzowych oraz aparatu paznokciowego. Ważne jest też, aby pamiętać, że czerniak niekoniecznie musi być czarny czy brązowy, ale też jasnobrązowy, czerwony a nawet szary lub szaroniebieski. Ponadto należy pamiętać o takich miejscach jak pachy, pachwiny, przestrzenie międzypalcowe, skóra owłosiona głowy, dłonie i podeszwy stóp. W zasadzie wszystko co budzi niepokój chorego powinno zostać zbadane przez lekarza.
Najczęstsze miejsca na ciele, gdzie pojawia się czerniak? W zasadzie na skórze całego ciała, ale najczęściej w obrębie kończyn dolnych, częściej u kobiet, karku i pleców, częściej u mężczyzn. Ponad pięćdziesiąt procent czerniaków to zmiany powstające de novo, czyli jako nowe zmiany, a około czterdziestu procent tworzy się na podłożu istniejącej już zmiany barwnikowej.

Kto jest w grupie ryzyka wystąpienia takiej zmiany? 

Czy czerniak ma podłoże genetyczne?

Czerniak powstaje w wyniku wzajemnego oddziaływania czynników środowiskowych oraz uwarunkowań genetycznych. Wśród najważniejszych czynników środowiskowych należy wymienić długotrwałe przebywanie na słońcu bez zabezpieczenia lub korzystanie z solarium. Wyjątkowo niekorzystna jest okresowa, krótkotrwała nasilona ekspozycja na słońce na przykład w czasie urlopów. Drugim istotnym niekorzystnym czynnikiem są powtarzające się oparzenia posłoneczne w dzieciństwie, które znacząco podnoszą ryzyko zachorowania na czerniaka w życiu dorosłym.

Do czynników genetycznych sprzyjających rozwojowi czerniaka zaliczamy jasną karnację skóry, jasne włosy i jasne oczy, dużą liczbę zmian barwnikowych na skórze, szczególnie tych wystawionych na działanie promieni słonecznych.
Jak ta choroba postępuje?

Początkowo zmienione nowotworowo komórki barwnikowe - melanocyty występują jedynie w naskórku, najpierw pojedyncze a z czasem tworzą skupiska. W miarę rozwoju nowotworu komórki czerniakowe migrują w głąb skóry naciekając ją. Z czasem, w kolejnych stadiach rozwoju drogami krwionośnymi lub/i limfatycznymi dochodzi do powstania przerzutów, które w czerniaku rozwijają się w trzech etapach. Na początku mają charakter lokalny, dalej przerzuty do węzłów chłonnych i wreszcie do odległych narządów. Czerniak jest nowotworem niezwykle szybko rosnącym, szczególnie w późniejszych stadiach.

Czy jako pacjenci dbamy o to, żeby pokazywać znamiona lekarzowi, zanim będzie za późno?

Niestety nadal pokutują w społeczeństwie liczne przesądy mówiące o tym, że raka - czerniaka czy jakiekolwiek podejrzanej zmiany nie należy ruszać. Inną trudną kwestią jest ograniczona dostępność do badania w ramach NFZ.  Należy podkreślić bardzo ważną rolę w promowaniu profilaktyki czerniaka lekarzy rodzinnych. W praktyce każdego lejkarza zdarzały się przypadki, kiedy to chory został przysłany przez swojego lekarza podstawowej opieki zdrowotnej na konsultację i okazywało się, że podejrzana zmiana była jednak czerniakiem. 

Redakcja mojaWieś