SUZOŁY w kusy wtorek- pożegnanie karnawału

              „Gdy jasełek czas przeminął  nastały  zapusty ,karnawał  liczne bale no i czwartek tłusty, naród rozbawion setnie nie śpieszył  do powagi zajadał smaczne pączki podczas ostatniej biesiady, i jeszcze bale maskowe i kulig z dzwonkami ,aż w ostatni wtorek za każdymi drzwiami zaczynano biesiadę zwaną    ostatkami.’” tak pisał Gloger.

Od tłustego czwartku do  kusego wtorku ,u nas nazywanym śledziówką   jedzono i pito ponad miarę, jakby chciano sobie wynagrodzić   nadchodzące  40 dni postu. Były to szalone dni ,a zwłaszcza poniedziałek i wtorek, przed środa popielcową.

Starsi  ludzie mówią że ostatki obchodzono tak hucznie, ponieważ był to czas ofiarowany przez Pana Boga diabłu na otarcie łez po Bożym Narodzeniu.

        W tym czasie gospodynie piekły dużo pączków, ciast drożdżowych ,racuchów   które  miały symbolizować  płodność.   Na stołach nie mogło  zabraknąć  śledzia   który, niestety, jest zapowiedzią nadchodzącego postu. Ale skąd nazwa tej zabawy? Otóż wiemy, że musi się ona skończyć o północy: do drzwi puka już Popielec, jako czas dla zabaw niewskazany. Tymczasem rozbawionym często trudno było zaprzestać tańców. Wtedy do karczemnej izby wkraczała postać w łachmanach i ze śledziem w dłoni - symbolem Wielkiego Postu.

W niedalekim Krakowie  w tłusty czwartek organizowano „comber babski” .Wówczas kobiety wiodły prym przebierając  się w różne postacie .Brały gałązki choiny na których wiązały skorupki  i potrząsały  nad głowami  przechodniów zaczepiając śpiewały i tańczyły zbierając  datki.” Jak ostatki to ostatki niech się trzęsą babskie zadki”

         W naszych Karniowicach ,Młoszowej  ,Dulowej i Psarach w poniedziałek i wtorek przed środą popielcową  chodziły  przebierańcy zwanymi  Suzałami ,w Młoszowej nazywani Suzojami

Kobiety przebierały się za chłopów chłopy za baby ,były cyganki , panna w ciąży,  ksiądz,  policjanci diabeł,  doktor,  nawet turoń. Na czele grupy chłopak przebrany za mantuańskiego księcia, Czasem postacie były różnorodne . Kawalerowie poprzebierani w kożuchy na lewą stronę, przewiązani powrósłem  z usmarowanymi buziami sadzą  ,oprócz psot robionych gospodarzowi ,smarowali  sadzą na szczęście  , zwłaszcza panny .Zawsze towarzyszył akordeon ,(myślę że dlatego akordeon ponieważ byliśmy na styku ,zaborów, a później małopolski i śląskiego rzadko towarzyszyła holigonka.).

Chodziło się po chałpach zwłaszcza tam gdzie były panna na wydaniu .

 Dzieci suzoje przebrane w kożuchy na lewej stronie przepasane powrósłem ,oraz z pończochami na twarzach chodzili w  poniedziałek od domu do domu   i mówili formułkę” 

„Jezus Chrystus pochwalony w Świenty trójcy uwielbiony

,pozdrowiomy  wos w zapusty żeby dostać krążek tłusty

Przyszli my tu za suzoja  dejcie nom tu ze dwa joja

  syra  masła nie żałujcie i suzoja  poczynstujcie.

Bo jak nie docie to popamiyntocie”

I gospodyni dawała jajka ,pączki placka ,a z czasem jakiś grosz.

             Suzoje dorosłych chodzili  we wtorek z przygrywką i śpiewem na ustach ,zaczepiając po drodze ludzi   ,śpiewając piosenki ,nieraz bardzo rubaszne i smarując na szczęście sadzą. Wchodzili do domów gdzie były panny, które  czekały na Suzajów , bowiem Suzoje  zabierały ze sobą panny by później zakończyć chodzenie zabawą w karczmie, świetlicy, lub izbie .któregoś z domów dziewczyny.

W dawnych czasach  dyshonorem  dla gospodarzy  było ominięcie ich domu.

 Suzaje wchodząc do domu mówili:

„Hej wpuście nos wpuście na próg i do środka nic złego wos dzisioj  od nos nie spotko

Oj wpuście nos wpuście do ty chałupiny bo jak nie wpuścicie pójdziemy do inny”

Jak już weszli śpiewali

kiej suzoła przyjdzie wielkie szczyńście będzie ,krowa się łocieli po drógi niedzieli, dajcie joj piyńć  będę  was ziyńć ,dejcie faske masła, żeby wom się kura niesła, syra masła nie żałujcie i suzojów poczynstujcie” lub

Jak suzaja przyjdzie,
Wielkie szczęście będzie. "
Wojtek się ocieli,
Krowa za mąż wyjdzie."

"Przyszliśmy tu z kraju dalekiego,
Zza Dunaju szerokiego,
Gdzie ludzie do góry nogami chodzą,
Płoty kiełbasami grodzą,
A ogniem się chłodzą.
Garnki do słońca wystawiają,
Świnie po wodach pływają,
A deszcze gorzałką padają.
Powiedzieli nam ludzie,
Że w tej wsi są gospodarze bogaci,
Gospodynie życzliwe,
A dziewuchy piękne,
Tośmy przyszli z kraju dalekiego,
Zza Dunaju szerokiego,
Byście nas opatrzyli,
Grzecznie przyjęli
I na drogę co dali. Amen."

Jeżeli domownicy ociągali się z obdarowaniem suzajów, te tak  mówili:

"Moja matko, nie opuszczoj suzajów.
Tam gdzie suzaje bywają,
Tam wielkie szczęście mają.
Kurka jajko zniesie,
Krówka się ocieli,
A na ostatku Jaś wam się wydo."

"Kiej zapusy, to zapusy.
Wbijcie jajko do kapusty.
Kiej ostatki to ostatki,
Niech tańcują stare babki."

Następowały  psoty ,śpiewy, tańce .częstowanie czymś mocniejszym. Na koniec zabierano panny lub kawalerów ze sobą. Gdzie wykładano zebrane dary ,i przygotowane wcześniej potrawy bawiąc się do północy.

Nasze Koło tą tradycje podczytuje, chociaż już nie chodzimy od domu do domu ,ale  do wybranych gospodarzy ,lub instytucji  a we wtorkowy wieczór poprzebierani bawimy się do północy.

Barbara Maria P. z KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH W KARNIOWICACH